Noorderhaven 18

Het Kodakboxje van Arie Pais  

Ergens vóór 1917 verandert de bestemming van Noorderhaven 18 van ‘woonhuis’ in een ‘bedrijf in scheepsbenoodigdheden en oude metalen´. In dat jaar zal Raphaël Pais, 24 jaar, waarschijnlijk al bij zijn vader ‘in de zaak’ zijn gekomen.

Uit het huwelijk van Raphaël met Rosa Heymann wordt in 1921 zoon Aäron geboren. Arie, zoals zijn maten hem noemen, is deel van een hechte vriendengroep. Ze gaan samen naar de bioscoop, leggen een kaartje en trekken zelfs op de fiets naar Loenen op de Veluwe, om te gaan kamperen. In 1938 doen de jongens eindexamen, waarna Arie een kantoorbaan in Leeuwarden krijgt.

In de eerste oorlogsjaren telt Noorderhaven 18 naast de familie Pais nog een vierde bewoner: Winston, genoemd naar Churchill. Het is een rashond, een vervaarlijke buldog waarmee Arie regelmatig op stap gaat. Als duidelijk wordt dat de familie Pais naar Westerbork moet, ontfermt Arie’s vriend Dirk zich over Winston. Bovendien heeft Dirk een onderduikadres voor Arie geregeld. Maar die wil niet weg: ‘Ik wil bij pa blijven’, zegt hij. Voor zijn vertrek geeft Arie allerlei bezittingen bij zijn vrienden in bewaring. Zo krijgt Jan boeken, een Kodakboxje, een schrijfmachine en doorslagen van Arie’s correspondentie van de laatste jaren. Daaruit blijkt onder meer dat Arie pogingen heeft gedaan uitstel te krijgen op grond van de Portugees-Joodse achtergrond van de familie.

Op 20 augustus 1942 is Aäron Pais bij de eerste acht Joodse mannen uit Harlingen die worden weggevoerd naar een Joods werkkamp. Zijn moeder en vader volgen.

Het vriendenclubje van Arie blijft na de oorlog intact. De jongens blijven bevriend tot hun dood en met het Kodakboxje worden nog jarenlang veel vakantiefoto’s gemaakt.